Texaanse abortuswet laat zien dat leeftijdsgrens arbitrair is

G. Roorda
9 oktober 2021

Dit stuk verscheen op 16 oktober 2021 in het Nederlands Dagblad.

Het plegen van abortus wordt in veel landen niet bestraft op voorwaarde dat dit vóór een
bepaalde termijn gebeurt. Onenigheid over die termijn is een heet hangijzer geweest in
Nederland’s drie langste kabinetsformaties, waaronder de huidige. Recent bericht over de nieuwe termijnwet in Texas bepaalt ons erbij hoe kunstmatig en arbitrair die termijn eigenlijk is.

In Texas is abortus voortaan alleen nog legaal als de hartslag van het kind nog niet waarneembaar is. In Nederland is abortus legaal als het kind nog niet ‘levensvatbaar’ is.
Maar wat is waarneembaar? Waarom geldt de hartslag als doorslaggevend en niet de nierfunctie? Wat is levensvatbaar? En is een abortus na één van deze termijnen inderdaad zo fundamenteel verschillend van een abortus vóór zo’n termijn, dat het als grond voor strafvervolging kan dienen?

Een 10 weken oud kindje, onwaarschijnlijk ingenieus vormgegeven. Of een vormeloos klompje cellen?

In Nederland geldt de regel dat je een kind mag aborteren als het nog niet ‘levensvatbaar’ is.
Toen abortus in Europa in de jaren zestig en zeventig onder invloed van de seksuele revolutie en
de tweede feministische golf gelegaliseerd werd, mocht een kind tot 28 weken geaborteerd
worden. Nu is dat strafbaar omdat de medische zorg hier voldoende ontwikkeld is om een kind
van 24 weken al buiten de baarmoeder in leven te houden. Dezelfde daad is dus legaal of strafbaar naar gelang van de kwaliteit van beschikbare medische zorg. Hetzelfde kind is dus een
beschermenswaardig mens óf een te aborteren foetus, want het is wel óf niet levensvatbaar buiten de baarmoeder.
Dit is geen valide criterium. Het gaat hier immers helemaal niet over de levensvatbaarheid buiten
de baarmoeder. Het kind zit namelijk ín de baarmoeder. En als we het er niet uit trekken zou het
kind doorleven en na een paar maanden geboren worden. Waar de baarmoeder vóór 24 weken
een noodzakelijke voorwaarde voor overleven is, is ná die 24 weken de moederlijke zorg een
noodzakelijke voorwaarde. Een pasgeborene is in die zin even weinig levensvatbaar en zou, als we consequent zouden zijn, ook geaborteerd1 mogen worden..

U voelt wel, er ligt geen logisch verband tussen het toestaan van abortus en aanleg van bepaalde organen of ‘levensvatbaarheid buiten de baarmoeder’. Nederland is dan ook een van de weinige landen die dit criterium hanteren én één van de zeer weinige landen die abortus zonder medische indicatie zo laat in de zwangerschap nog toestaan.

Zoals bij zoveel onderwerpen ziet Nederland zichzelf ook hierin aandoenlijk parmantig als ‘Het
Gidsland’. Er wordt meewarig neergekeken op landen die hierin andere keuzes maken,
Het zou goed zijn deze houding te verlaten en te leren van anderen, in plaats van hen de les te
lezen. Met name nu we zelf voor nieuwe keuzes staan in de kabinetsformatie. Politici, journalisten en artsen, heb de moed om niet te polariseren maar de zaken inhoudelijk te bespreken! Dat begint bij eerlijk taalgebruik3. De neiging eufemismen te gebruiken is logisch; de werkelijkheid is zo pijnlijk. Toch is het voor een eerlijk gesprek nodig de zaken bij hun naam te noemen.

Dus niet ‘weghalen’ maar abortus.
Niet ‘overtijd’ maar zwanger. -Met dit neologisme wordt de vroege zwangerschap als een soort aandoening bestempeld waarvoor een behandeling nodig zou zijn, de ‘overtijdbehandeling’.- Laten we het hebben over inhoud, niet over ‘progressief’ of ‘niet van deze tijd’ (dat zijn geen
argumenten).
Niet over ‘zelfbeschikkingsrecht van de vrouw’ (dat was relevant bij het zwanger wórden) maar over welke criteria Nederland wél zou kunnen gebruiken voor het toestaan van een daad als abortus.

Wat mij betreft zijn dat er zeer weinig.

 In haar redactioneel commentaar2 velt NRC een oordeel over de Texaanse wet. De NRC redactie  ontkent de democratische legaliteit ervan; de wet zou tot stand zijn gekomen door een rechter die zijn kans miste én zijn kop in het zand stak, niet door de overtuiging van een meerderheid van de bevolking. De boodschap lijkt te zijn : wíj, verlichte denkers, schudden meewarig ons hoofd over de verkeerde keuze die zij daar maken. Nog activistischer wordt de toon wanneer de redacteuren stellen dat (ja het is bijna lachwekkend) deze wet de Texaanse vrouw opzadelt met een 'reproductieplicht'.  Blijkbaar zien de redacteuren abortus als anticonceptie. Daarnaast ontkennen ze hiermee, hoe ironisch en paternalistisch, de verantwoordelijkheid en wilsbekwaamheid van de Texaanse vrouw.
 De vergelijking met de pro-life beweging in Europa die het afschaffen van de bedenktermijn verhinderde is helemaal onpassend. Zoals ik eerder in Trouw (25/5/2021) betoogde, het afschaffen van de bedenktermijn is geen oplossing voor een probleem, het is een slag in de feministische oorlog. 
  1. Giubilini A, Minerva F, After-birth abortion: why should the baby live? Journal of Medical
    Ethics 2013;39:261-263. https://jme.bmj.com/content/39/5/261
  2. NRC. Texaanse hartslagwet ondermijnt meer dan het recht op abortus. Redactioneel Commentaar. NRC 10 september 2021. https://www.nrc.nl/nieuws/2021/09/10/texaanse-hartslagwet-ondermijnt-meer-dan-het-recht-op-abortus-a4057816
  3. Het belang van juist taalgebruik is nauwelijks te overschatten. https://www.henw.org/artikelen/overtijdbehandeling-de-huisartsenpraktijk#comment-1460